Metro - Urban Rail

▼

Κωνσταντίνος ΙΑ Παλαιολόγος - Contantinos Paleologos


Τίτλος έργου: Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος
Θέση: Πλατεία Μητροπόλεως
Έτος κατασκευής: 1989
Υλικό κατασκευής: Χαλκός
Καλλιτέχνης: Σπύρος Γογγάκης

Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος, αποδίδεται από τον γλύπτη όρθιος, με τα πόδια σε διάσταση, να κοιτάζει με θάρρος και τόλμη εμπρός. Στο δεξί του χέρι, που είναι σταυρωμένο μπροστά από το στήθος, κρατάει υψωμένο το σπαθί του, που μόλις είχε βγάλει από την θήκη του. Αρχικά, ο ανδριάντας του «μαρμαρωμένου βασιλιά» τοποθετήθηκε το 1990 στη δυτική πλευρά της πλατείας Μητροπόλεως, αλλά. το 1999, όμως, μεταφέρθηκε στην νότια πλευρά, αντικρίζοντας έτσι τον Μητροπολιτικό Ναό. Ο ανδριάντας ανήκει στην ομάδα των γλυπτών που αγοράστηκαν μαζικά το 1988-1989, επί δημαρχίας Μιλτιάδη Έβερτ, για την διακόσμηση της πόλης. Στην αριστερή πλευρά της χάλκινης βάσης υπάρχει η εγχάρακτη υπογραφή του καλλιτέχνη: «ΓΛΥΠΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΓΟΓΓΑΚΗΣ 1989». Στην πίσω πλευρά της βάσης βρίσκεται το όνομα του αντιγραφέα: «ΑΝΤ/ΦΕΥΣ ΓΛΥΠΤΩΝ Ν. ΣΠΟΥΡΔΟΣ». (Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο ανδριάντας του Παλαιολόγου είναι το μοναδικό γλυπτό στο οποίο υπογράφει ο τεχνίτης που έκανε την αντιγραφή του). Η γλυπτή ετούτη αναπαράσταση αποτελεί μέρος μιας γενικότερης μνημειακής σύνθεσης, με φόντο μαρμάρινη στήλη με καμπύλη απόληξη, που συμβολίζει την πύλη του Ρωμανού, μπροστά από την οποία έπεσε μαχόμενος ο Παλαιολόγος. Στο κέντρο της, ψηλά, υπάρχει ένθετος ανάγλυφος χάλκινος δικέφαλος αετός, ενώ δεξιά και αριστερά, εγχάρακτες επιγραφές που πλαισιώνουν οπτικά τον ανδριάντα. Πιο συγκεκριμένα, δεξιά σκαλιστά αναγράφονται τα εξής: «ΤΟ ΔΕ ΠΟΛΙΝ CΟΙ ΔΟΥΝΑΙ ΟΥΤ ΕΜΟΝ ΕCΤΙΝ ΟΥΤ ΑΛΛΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝΤΩΝ ΕΝ ΤΑΥΤΗ ΚΟΙΝΗ ΓΑΡ ΓΝΩΜΗ ΠΑΝΤΕΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩC ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ ΚΑΙ ΟΥ ΦΕΙCΟΜΕΘΑ ΤΗC ΖΩΗC ΗΜΩΝ». Πρόκειται για την απάντηση του Παλαιολόγου στον Μωάμεθ Β', όταν εκείνος του ζήτησε την παράδοση της Κωνσταντινούπολης, με αντάλλαγμα την ηγεμονία της Πελοποννήσου. Στην αριστερή πλευρά της μαρμάρινης στήλης υπάρχει η ακόλουθη εγχάρακτη επιγραφή: «ΚΩΝCΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC 9-2-1404 29-5-1453».

Ο γλύπτης Σπύρος Γογγάκης γεννήθηκε στην Κέρκυρα το 1923 και πέθανε στην Αθήνα το 2001. Σπούδασε γλυπτική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, από την οποία αποφοίτησε το 1955, με δάσκαλο το Μιχάλη Τόμπρο. Ακολούθως, τελειοποίησε τις σπουδές του στη Φλωρεντία και στη Ρώμη. Η γλυπτική του χαρακτηρίζεται από ακαδημαϊκή αντίληψη και μνημειακή προσέγγιση.

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Δραγάσης Παλαιολόγος (9 Φεβρουαρίου 1404 – 29 Μαΐου 1453), ο ενδέκατος αυτοκράτορας της δυναστείας των Παλαιολόγων, στέφθηκε Αυτοκράτορας στις 6 Ιανουαρίου 1448 στο Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Δημητρίου στο Μυστρά, μακριά από την Πόλη, διαδεχόμενος τον αδελφό του Ιωάννη Παλαιολόγο. Ο πιστός του φίλος και πρωτοβεστιαρίτης, Γεώργιος Σφραντζής, αναφέρει στο «Χρονικό» του ότι, κατά την στέψη του, μόλις ο αυτοκράτορας πάτησε πάνω στον μαρμάρινο Δικέφαλο αετό στον άνω Ιερό Ναό, το μάρμαρο ράγισε, γεγονός που τον συγκλόνισε. Τον Μάρτη του 1449, ο Κωνσταντίνος ΙΑ' φθάνει στην Κωνσταντινούπολη. Όλα έδειχναν ότι οι προοπτικές γι’ αυτόν σίγουρα δεν ήταν λαμπρές. Οι προσπάθειές του να εξασφαλίσει εξωτερική και παπική βοήθεια απέτυχαν. Ο σουλτάνος Μωάμεθ Β' ο Πορθητής αντιλήφθηκε εγκαίρως την δεινή αυτή θέση του αυτοκράτορα. Έτσι, αφού πρώτα απομόνωσε το Βυζάντιο, κλείνοντας τον Βόσπορο, ύστερα μάζεψε στρατό και υλικό για να πολιορκήσει και να εκπορθήσει την Πόλη. Στις 28 Μαΐου 1453, ο Μωάμεθ αποφασίζει τη γενική και τελική επίθεση εναντίον της πόλης. Ο Κωνσταντίνος, μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας στον ναό της Αγίας Σοφίας, ενθάρρυνε τη φρουρά που θα έδινε τον αγώνα για την απόκρουση της μεγάλης επίθεσης. Την αυγή τις 29ης Μαΐου, μετά από μία σύντομη αλλά σφοδρή μάχη, η Βασιλεύουσα πολιορκήθηκε. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' έπεσε ηρωικά είτε πολεμώντας στην Πύλη του Αγίου Ρωμανού, είτε, σύμφωνα με άλλη εκδοχή, επιχειρώντας να διαφύγει από την Πόλη.


Φωτογράφος: Μαρία Σουρτζή