Metro - Urban Rail

▼

Κωνσταντίνος Κανάρης - Konstantinos Kanaris


Τίτλος έργου: Κώστας Κανάρης
Θέση: Πλ. Κανάρη
Έτος Κατασκευής: 1876
Υλικό Κατασκευής: Μάρμαρο
Καλλιτέχνης: Λάζαρος Φυτάλης

Το 1937 τοποθετήθηκε στην κεντρική πλατεία της Κυψέλης και ο ανδριάντας του Κωνσταντίνου Κανάρη, με σκοπό να κοσμήσει την νέα πλατεία που μετονομάστηκε “Πυρπολητού Κωνσταντίνου”. Μέχρι τότε ο ανδριάντας κοσμούσε την αυλή του Μεγάρου Νεγρεπόντη επί της Λεωφόρου Αμαλίας. Με πρωτοβουλία του Δήμου Αθηναίων, και προκειμένου να δοθεί ένας εμβληματικός χαρακτήρας στην πλατεία, η οικογένεια Νεγρεπόντη και το ζεύγος Ουράνη δωρίζει το γλυπτό στην πρωτεύουσα. Στη γλυπτική σύνθεση ο Κανάρης αποδίδεται με νησιώτη φορεσιά κρατώντας δαυλό στο χέρι έτοιμος για να πυρπολήσει την τουρκική ναυαρχίδα. Η στάση του σώματος δηλώνει αποφασιστικότητα. Η σύνθεση συμπληρώνεται με την βάρκα που φέρει συμβολικά το όνομα «Ελευθερία», και πάνω της έχει βαρέλια με μπαρούτι. Ο ανδριάντας φιλοτεχνήθηκε το 1876 από τον Λ. Φυτάλη. Ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου σχολιάζοντας το άγαλμα είχε αναφέρει πως ο καλλιτέχνης για να αποδώσει το πρόσωπο «δούλεψε με τη φαντασία του πλάθοντας ένα ιδεατό πρότυπο Έλληνα ήρωα». Σήμερα, η προσθήκη μαρμάρου στα χέρια του αγάλματος κάνει εμφανή τους συνεχής βανδαλισμούς και ακρωτηριασμούς των άκρων που προκαλούνται από περαστικούς. Με τα περιστέρια να έχουν βρει ιδανικό σπίτι στον ίσκιο του ήρωα, για να οξειδώνουν με αυτό τον τρόπο γρηγορότερα το μάρμαρο. Ο Κανάρης, είναι γνωστό πως δεν ήταν Αθηναίος. Κατάφερε όμως να συνδέσει το όνομά του με την Κυψέλη, μιας και εκεί πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Αυτός ήταν και ο λόγος που η κεντρική πλατεία της συνοικίας πήρε και το όνομά του, αφού βρίσκεται πολύ κοντά στο σημείο που βρίσκονταν η τελευταία του κατοικία.
 
Ο Λάζαρος Φυτάλης ήταν Έλληνας διακεκριμένος γλύπτης από την Τήνο. Γεννήθηκε στα Ιστέρνια Τήνου το 1831. Από νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με τη γλυπτική και υπήρξε μαθητής του γλύπτη Λεωνίδα Δρόση στη καλλιτεχνική Σχολή Αθηνών όπου φοίτησε μαζί με τον, κατά ένα χρόνο μεγαλύτερο αδελφό του Γεώργιο. Μαζί την εποχή εκείνη (1856) δημιουργούν δύο γλυπτά τον "Δαυίδ" και τον "Ποιμένα κρατών ερίφιον" με το οποίο και απέσπασαν το βραβείο των χιλίων δραχμών του Κοντοσταύλειου διαγωνισμού. Με το χρηματικό αυτό βραβείο ο Λάζαρος μαζί με τους αδελφούς του Γεώργιο Μάρκο και Ιωάννη ιδρύουν στην Αθήνα καλλιτεχνικό εργαστήριο με το όνομα «Ανδριαντοποιείο» το οποίο και κατέστη περιώνυμο για τις σπουδαίες γλυπτικές τους δημιουργίες. Το 1857 ο "Ποιμήν κρατών ερίφιον" μεταφέρεται στο Παρίσι στην εκεί έκθεση όπου παράλληλα ο Λάζαρος τελειοποιεί την τέχνη του υπό τον Σαρλ Κορντιέ. Τα τέλη της ζωής του Λαζάρου Φυτάλη ήταν πολύ πικρά, πέθανε πάμφτωχος στο Πτωχοκομείο της Αθήνας το 1909.

Ο Κωνσταντίνος Κανάρης γεννήθηκε το 1793 ή το 1795 στα Ψαρά, στους κόλπους μιας οικογένειας με μεγάλη ναυτική παράδοση. Ο πατέρας του Μιχαήλ ή Μικές Κανάργιος ή Κανάριος διατέλεσε επανειλημμένα δημογέροντας του νησιού και από τον γάμο του με τη Μαρία απέκτησε τρία αγόρια, τον Αναγνώστη, τον Γεώργιο και τον Κωνσταντίνο. Ο Κωνσταντής έμεινε ορφανός από μικρός και ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα με το επίθετο Κανάρης. Δούλεψε ως μούτσος στο μπρίκι του θείου του Δημήτρη Βουρέκα, που μετέφερε Σουλιώτες από την Πάργα στη Λευκάδα και έμαθε τα μυστικά της θάλασσας. Μετά τον θάνατο του θείου, ανέλαβε καπετάνιος του πλοίου του, με το οποίο πραγματοποίησε πολλά εμπορικά ταξίδια στη Μεσόγειο. Σε ηλικία 22 ετών παντρεύτηκε τη Δέσποινα Μανιάτη, κόρη γνωστής ναυτικής οικογένειας των Ψαρών, με την οποία απέκτησε επτά παιδιά. Ο Κανάρης δεν φαίνεται να είχε μυηθεί στη Φιλική Εταιρεία, αλλά όταν ξέσπασε η Επανάσταση, ήταν από τους πρώτους που έλαβαν μέρος στον Αγώνα. Κατατάχθηκε ως απλός ναύτης στον ψαριανό στολίσκο, που συγκρότησε ο φίλος του Νικολής Αποστόλης. Από τις πρώτες επιχειρήσεις άρχισε να εξειδικεύεται στα πυρπολικά και να γίνεται ο φόβος και ο τρόμος του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Η φήμη του γρήγορα ξεπέρασε τα στενά όρια του ελληνικού χώρου και έγραψαν γι' αυτόν ο λόρδος Βύρων, ο Βίκτωρ Ουγκώ, ενώ ο άγγλος ιστορικός Γκόρντον σημείωνε ότι «είναι ο πιο έξοχος εκπρόσωπος του ηρωισμού, που η Ελλάδα όλων των εποχών μπορεί να υπερηφανεύεται». Ο Κανάρης κέρδισε την εκτίμηση και των συναγωνιστών του και για τη σωφροσύνη του χαρακτήρα του. Γι' αυτό ανήλθε και στα υψηλότερα αξιώματα της Πολιτείας μετά την απελευθέρωση. Ο «ναύαρχος», όπως τον αποκαλούσε ο λαός, πέθανε επί των επάλξεων της πολιτικής στις 2 Σεπτεμβρίου 1877 και κηδεύτηκε με μεγαλοπρέπεια.


Φωτογράφος: Ματίνα Φουντούλη